دارو همیشه به عنوان یک عامل اساسی در درمان اکثر بیماری ها مطرح است. در حال حاضر بیش از 8000 فراورده دارویی در سراسر جهان استفاده می شود. امروزه تجویز و مصرف غیرمنطقی داروها گریبان گیر بسیاری از کشورها شده است. تلاش برای منطقی کردن مصرف دارو به عنوان یکی از موارد مهم سیاست گذاری های دارویی همواره مورد توجه بوده است. آمارها نشان می دهد که 10 تا 15 درصد مجموع داروهای کشور به صورت خودسرانه و بدون مشورت با پزشک مصرف می شوند. در این بین داروهای آنتی بیوتیک جزو بالاترین رده دارویی از نظر میزان مصرف بوده اند و این در حالی است که حدود 13 درصد کل بازار دارویی را آنتی بیوتیک تشکیل می دهد.

کشف و تولید آنتی بیوتیک ها یکی از مهمترین یافته های دانش بشری به شمار می رود. این ترکیبات جزء ترکیبات آنتی میکروبیال هستند، واژه آنتی میکروبیال به صورت کلی برای کلیه ترکیبات موثر روی انواع میکروارگانیسم ها مانند باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها و ... به کار می رود، در حالی که واژه آنتی بیوتیک به ترکیباتی اطلاق می گردد که روی باکتری ها موثراند.

آنتی بیوتیک ها از طریق کشتن میکروب ها یا توقف تکثیر آنها با عوامل بیماری زا مقابله می کنند. پنی سیلین اولین آنتی بیوتیکی بود که به طور تصادفی از محیط کشت کپک کشف شد. امروزه تعداد زیادی آنتی بیوتیک مختلف وجود دارد که پزشک برای درمان عفونت های کوچک تا عفونت های تهدید کننده حیات از آنها استفاده می کند، ولیکن اگر نابه جا مصرف شوند بسیار خطرناک خواهند بود.

هرچند برخی آنتی بیوتیک ها علیه انواع گسترده ای از عفونت ها موثر هستند ولی هر آنتی بیوتیکی تمام عفونت ها را درمان نمی کند بلکه علیه عفونت هایی به کار می رود که توسط باکتری ها، قارچ ها و انگل های بیماری زا به وجود آمده باشند، همچنین آنتی بیوتیک ها علیه بیماری های ویروسی مثل سرماخوردگی و آنفلوانزا تاثیری ندارند. بهترین کاری که در بیماری های ویروسی می توان انجام داد این است که اجازه دهیم سرماخوردگی و آنفلوانزا دوره خود را که گاها دو هفته به طول می انجامد طی کند و فقط علائم را تسکین دهیم اگر بهبودی طی دو هفته حاصل نشد یا علائم بدتر شد جهت بررسی بیشتر باید به پزشک مراجعه نمود.

5. مصرف صحیح آنتی بیوتیک ها:

آنتی بیوتیک های زیادی وجود دارد که پزشک برای درمان عفونت های مختلف از آن استفاده می کند، ولی اگر نابه جا مصرف شود بسیار خطرناک خواهد بود.از عوامل موثر در انتخاب آنتی بیوتیک توسط پزشک به موارد زیر می توان اشاره نمود:

1. حساسیت بیمار به یکی از آنتی بیوتیک ها
2. سن بیمار
3. سایر داروهای مصرفی بیمار
4. فاصله زمانی دوز دارو
5. قیمت دارو
6. نوع عفونت
7. عوارض دارو
8. بارداری و شیردهی
9. بیماری های زمینه ای

5. از مهمترین عوارض نامطلوب مرتبط با مصرف نامناسب آنتی بیوتیک ها به موارد زیر می توان اشاره نمود:

1. بروز عوارض جانبی ناخواسته و خطرناک
2. افزایش مرگ و میر و بیماری زایی
3. طولانی شدن مدت زمان اقامت بیماران در مراکز درمانی
4. افزایش هزینه های بستری
5. افزایش بروز عفونت های ثانویه
6. بروز ارگانیسم های مقاوم و گسترش مقاومت میکروبی

5. راهکارهای مقابله با بروز مقاومت میکروبی:

1. دوره درمان را حتی در صورت بهبودی کامل کنید. در غیر این صورت باکتری ها به طور کامل از بین نمی روند و باکتری های با قی مانده باعث عفونت مجدد می شوند که ممکن است این بار مقاوم شده و دیگر به آنتی بیوتیک ها جواب ندهند.
2. هرگز بدون مشورت با پزشک آنتی بیوتیک مصرف نکنیم.
3. به پزشک معالج خود اطمینان داشته باشیم و هرگز پزشک را مجبور به تجویز آنتی بیوتیک به ویژه فرم تزریقی نکنیم.
4. هرگز آنتی بیوتیکی را که برای ما تجویز شده به افراد دیگر با علائم مشابه توصیه نکنیم.
5. نوع آنتی بیوتیک ها باید بر حسب نوع و محل عفونت، سن و شرایط جسمانی بیمار توسط پزشک تجویز گردد.
6. دارو را طبق دستور پزشک و تا پایان دوره درمان مصرف کنیم.
7. دارو را سر ساعت مصرف کنیم.
8. در مورد تداخل مصرف آنتی بیوتیک ها با پزشک یا داروساز مشاوره کنید، مصرف نادرست آنها می تواند جذب آنها را تحت تاثیر قرار داده و باعث کاهش یا حذف اثر آنها شود.
9. در صورت فراموش کردن دوز مصرفی یا اشتباه در مصرف دارو با پزشک یا داروساز مشورت کنید.

معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی استان ایلام

 واحد اطلاع رسانی داروها و سموم