1 آبان: پیشگیری از مسمومیت های دارویی:
1- با مصرف خودسرانه داروها بدون تجويز پزشك، سلامت خود را به خطر نيندازيد.
2- مقادير بالاي برخي از داروهاي به‌ظاهر کم‌خطر، می‌توانند براي فرد خصوصاً کودکان و افراد مسن كشنده باشد.
3- شایع‌ترین علت بروز مسموميت در جهان، مصرف داروها بيش از مقادير درماني است.
4- هفتاد درصد از مسمومیت‌های ارجاع شده به مراکز اطلاع‌رسانی داروها و سموم کشور، مسمومیت‌های دارویی است.
5- دهان، شایع‌ترین راه ورود سموم به بدن است.
6- برای کاهش تب در کودکان، داروی استامینوفن را بر اساس وزن و سن کودک و با مشورت پزشک و داروساز به کودک بدهید. مقادیر بیش‌ازحد درمانی استامینوفن می‌تواند ایجاد مسمومیت نماید.
7- داروهاي مصرفي افراد خانواده را دور از دسترس كودكان نگهداريد.
8- داروهاي خود را در مقابل چشم كودكان نخوريد، چراکه كودكان از رفتار بزرگسالان تقليد می‌کنند و ممكن است دور از چشم والدين داروها را به دهان ببرند.
9- بر مصرف داروی افراد مسن خانواده نظارت داشته باشید چراکه ایشان به دلایل زیر ممکن است داروی خود را به‌اشتباه یا به‌طور تکراری مصرف نمایند: تشابه ظاهری شکل داروها، ابتلا به فراموشی، عدم اطلاع از نام داروها، بی‌سوادی یا کم‌سوادی و یا خوانا نبودن مقادیر مصرفی دارو مندرج روی جعبه دارویی.
10- بهترین کار برای پیشگیری از خوردن دوز تکراری دارو، یادداشت کردن دفعات مصرف دارو و یا قرار دادن قرص‌ها در داخل جعبه‌های مخصوص تقسیم‌بندی شده (برحسب صبح، ظهر و شب) است.
11- در برخورد با فرد مسموم غیر هوشیاری که در کنارش بسته‌های داروی خورده شده وجود دارد، ضمن حفظ خونسردی خود و عدم القاء استفراغ در این فرد، بسته‌های دارویی را همراه بیمار به بیمارستان ببرید.
12- در مسمومیت‌های تعمدی با دارو، بهتر است در صورت هوشیاری فرد مسموم، نام دارو یا داروهای مصرفی و تعداد هر یک از آن‌ها را از وی بپرسید و به کادر درمانی اطلاع دهید.
2 آبان: پیشگیری از مسمومیت ها در اطفال:
1- كودكان زير 5 سال، پرخطرترین گروه سني ازنظر بروز مسموميت هستند.
2- كودكان خردسال ممكن است هر چيزي را به دهان ببرند. اين عمل بخشي از آموزش و درك اين گروه سني از محيط اطرافشان است و اين عمل زمینه‌ساز بروز مسموميت است.
3- در هنگام بيماري كودكتان مراقب باشيد تا دوز تكراري دارو به وي ندهيد.
4- کیف‌دستی، ساك خريد و کیسه‌های نايلوني را دور از دسترس كودكان قرار دهيد. ممكن است داخل آن‌ها وسايلي باشد كه توسط كودك بلعيده شود و يا كودك ضمن بازي آن‌ها را روي سرخود كشيده و سبب خفگي وي شود.
5- نام گياهان خانگي را به خاطر بسپاريد و آن را روي برچسبي كنار آن‌ها بنويسيد. بسياري از گياهان و گل‌های آپارتماني مانند خرزهره و ديفن باخيا، سمي هستند و تماس پوست با آن‌ها و يا به دهان بردن آن‌ها منجر به مسموميت و سوختگی مخاط می‌شود.
6- از نگهداری گياهان و گل‌های آپارتماني مانند خرزهره و ديفن باخيا در منزل چنانچه دارای کودک هستید خودداری نمایید.
7- مواد شيميايي، شوينده و سفیدکننده را در منزل در كمدهاي داراي قفل و دور از ديد و دسترس كودكان قرار دهيد.
8- هیچ‌گاه الكل و ضد يخ را در دسترس كودكان قرار ندهيد.
9- بلع باطري کوچک ساعت (باتری مینیاتوری)در كودك می‌تواند با عوارض جدي همراه باشد. در اين موارد كودك را سریعاً به يك مركز درماني منتقل كنيد.
10- محصولات شيميايي و شوينده، نفت و بنزين را هميشه در ظرف اصلي آن نگهداري كنيد. هیچ‌گاه اين فرآورده‌ها را در ظرف مواد خوراكي (مانند بطري نوشابه) نگهداری نكنيد. اين عمل سبب خورده شدن اتفاقي اين مواد توسط كودكان می‌شود.
11- متأسفانه نگهداری شربت متادون (جهت ترک اعتیاد) در ظرف خالی نوشابه و شیشه خالی دارو، منجر به مسمومیت ناخواسته و مرگ ده‌ها کودک شده است. از نگهداری شربت متادون در داخل یخچال و در کنار بقیه نوشیدنی‌ها خودداری نمایید.
12- اگر کودکی نفت را ببلعد کشنده نیست ولی اگر کودک وادار به استفراغ شود این امر می‌تواند منجر به مرگ وی شود.
13- کودکان زیر 5 سال و زنان باردار دو گروه اصلی در معرض خطر در اثر تماس با سرب هستند.
14- اصلی‌ترین عارضه‌ی سرب در تکامل سیستم عصبی کودکان و بهره هوشی کودک بروز می‌نماید.
3 آبان: پیشگیری از مسمومیت ناشی از گازها و مونواکسید کربن:
1- علائم تماس طولاني با منو کسید كربن، سردرد، گيجي، ضربان شدید شقیقه‌ها، وزوز گوش و خواب‌آلودگی است. در ادامه تماس، فرد مسموم دچار تهوع، استفراغ و تپش قلب می‌شود.
2- تماس با مقادير بالاي منو کسید كربن در مدت طولانی می‌تواند سبب تهوع، استفراغ، تپش قلب، كاهش هوشياري، آسیب دائمی عصبی، کما و مرگ شود.
3- علائم مسمومیت با منو کسید کربن در کودکان تهوع، استفراغ و اسهال است که با مقادیر پایین‌تری از منوکسیدکربن بروز می‌نماید.
4- در هنگام استفاده از بخاری‌های نفتي و گازي، جهت پيشگيري از مسموميت با گاز منو کسید كربن، اطمينان از نصب صحيح و كاركرد مناسب دودکش‌ها الزامي است.
5- سرد بودن لوله دودکش بخاری، دلیل بر خارج نشدن دود و گاز سمی است.
6- استفاده از آب‌گرم‌کن نفتی یا گازی و یا دستگاه پکیج در داخل محیط حمام و یا محیط‌های کوچک دربسته منجر به سوخت ناقص و مسمومیت با گاز خواهد شد.
7- منو کسید كربن گازي بی‌رنگ، بی‌بو و بدون طعم و غير محرك است كه در اثر سوختن ناقص سوخت‌های فسيلي مانند نفت، گاز، بنزين ، گازوئيل، دود اگزوز اتومبیل و ذغال چوب حاصل می‌شود.
8- آيا می‌دانید در دود سيگار مقاديري از گاز منو کسید كربن موجود است و اين گاز می‌تواند در اثر مصرف طولانی‌مدت سيگار
11- اولین اقدام در برخورد با فردی که با گاز منوکسیدکربن مسموم شده است، انتقال مصدوم به هوای آزاد است.
4 آبان: پیشگیری از مسمومیت ناشی از مواد غذایی و گیاهان سمی:
1- باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها، مواد افزودني غیرمجاز، فلزات سنگين، باقيمانده سموم نباتي از عوامل مهم ايجاد مسمومیت‌های غذايي محسوب می‌شوند.
2- از مصرف كنسروهايي كه در قوطي آن‌ها آثار نشت، برآمدگي و فرورفتگی و زنگ‌زدگی مشاهده می‌شود خودداري كنيد.
3- آيا می‌دانید نوعي از مسموميت غذايي موسوم به " بوتو لیسم" از کشنده‌ترین انواع مسمومیت‌ها بشمار می‌رود؟
4- بوتو لیسم در اثر مصرف مواد غذايي مانند سوسيس، كالباس ، كنسرو ماهي، كنسرو ذرت، كنسرو لوبيا، كشك خام و عسل طبيعي كه در شرايط نامناسب و غیربهداشتی تهيه و نگهداري شده‌اند ايجاد می‌شود.
5- علائم و نشانه‌های بوتو لیسم به‌صورت تأخیری (12 تا 24 ساعت بعد از مصرف غذاي آلوده به باكتري) و به‌صورت تاري ديد، دوبيني، افتادگي پلك، عدم توانايي حركتي، سختي در بلع، اختلال تكلم و يبوست ظاهر می‌شود.
6- آيا می‌دانید اسهال يكي از علائم در بسياري از مسمومیت‌های غذايي است؟
7- مسموميت با گياهان يكي از شایع‌ترین علل بروز مسمومیت‌های اتفاقي در كودكان در جهان بشمار می‌آید.
8- مسموميت با گياهاني مانند خرزهره، ديفن باحیا، گل انگشتانه، آزالیا، شوکران و كرچك می‌تواند كشنده باشد. در صورت وقوع مسموميت با اين گياهان بيمار را در اسرع وقت به نزدیک‌ترین مركز درماني منتقل كنيد.
9- مسموميت با قارچ‌های سمي بسیار خطرناک است. از مصرف قارچ‌هایی كه نوع آن‌ها را نمی‌شناسید جداً خودداري كنيد.
10- آيا می‌دانید تشخيص قارچ‌های سمي از انواع غير سمي از روي شكل ظاهري آن‌ها كاري دشوار بوده و نياز به تجربه و تبحر دارد؟
11- بخور اکالیپتوس درصورتی‌که به‌اشتباه خورده شود، حتی در مقادیر کم (یک قاشق) می‌تواند کشنده باشد. از القای استفراغ در مسمومیت با این فرآورده خودداری نموده مصدوم را سریعاً به بیمارستان منتقل نمایید.
5 آبان: پیشگیری از مسمومیت با سموم دفع آفات و مواد شیمیایی و شوینده خانگی:
1- در هنگام استفاده از فرآورده‌های شيميايي و سموم مختلف اعم از سموم خانگی یا صنعتی، حتماً در نور كافي برچسب روي بسته‌بندی را مطالعه نموده سپس مصرف نمایید.
2- از اختلاط مواد شيميايي مانند جوهر نمك و جرم بر با فرآورده‌های سفیدکننده جداً خودداري كنيد. بخارات و گازهاي ناشي از اين اختلال بسيار سمي و خفه‌کننده است.
3- پس از مصرف مواد شوينده، سفیدکننده، جرم بر و لوله‌بازکن در محیط‌های دربسته و كوچك مانند دستشويي و حمام به‌هیچ‌عنوان در این مکان‌ها توقف نكنيد چراکه گازهاي تولیدشده در فضای کوچک، خفه‌کننده و سمي است.
4- ضمن استفاده از مواد شيميايي حتماً از وسايل محافظت‌کننده مانند دستكش بلند، كفش نفوذناپذیر، لباس آستین‌بلند، شلوار بلند و جوراب استفاده نمایید.
5- هرگز سموم دفع آفات را در ظروف مشابه مواد خوراكي و آشاميدني (مانند بطري نوشابه) نگهداري نكنيد.
6- استفاده بی‌رویه از سموم دفع آفات نه‌تنها باعث بروز مقاومت در آفات می‌شود بلكه می‌تواند از طريق ايجاد باقيمانده در محصولات و آلودگي محیط‌زیست براي انسان مضر محسوب گردد.
7- در هنگام سم‌پاشی مزارع، باغات و باغچه‌ها حتماٌ از ماسك، دستكش و لباس مناسب استفاده نماييد.
8- در صورت تماس سموم دفع آفات باپوست، ناحيه آلوده را با مقادير فراوان آب و صابون شستشو دهيد.
9- هرگونه مصرف خوراكي با سموم دفع آفات را جدي بگيريد و بيمار را براي درمان در اسرع وقت به نزدیک‌ترین مركز درماني منتقل كنيد.
10- آيا می‌دانید علائم و نشانه‌های مسموميت با برخي از سموم موش كش می‌تواند به‌صورت تأخیری ( 24 تا 48 ساعت بعد از مصرف) ظاهر شوند؟
11- علائم و نشانه‌های مسموميت با گروه مهمي از حشره‌کش‌ها (موسوم به تركيبات ارگانوفسفره) با تهوع، استفراغ، دردهاي شكمي، اسهال، اشك ريزش، آبريزش از بيني، تعريق، تنگي نفس، افت فشارخون، تنگي مردمك چشم، اختلالات قلبي و عصبي همراه است.
12- در صورت تماس پوست و يا چشم با مواد اسيدي و يا قليايي پوست و چشم را با مقادير فراوان آب شستشو داده و مصدوم را به مركز درماني منتقل كنيد.
13- در صورت تماس پوست و يا چشم با مواد اسيدي و يا قليايي هرگز از مواد قليايي و يا اسيدي جهت خنثي سازي استفاده نكنيد.
14- در صورت بلع مواد با خاصيت خورندگی مانند اسيدها و قلياها، هرگز بيمار را وادار به استفراغ نكنيد. اين كار می‌تواند سبب وخيم شدن وضع بيمار گردد.آن را شناسايي
15- آیا می دانید سم حشره‌کش فسفید آلومینیوم با نام "قرص برنج" قاچاق محسوب می‌شود و خرید و فروش آن ممنوع است.
6 آبان: پیشگیری از مسمومیت ناشی از گزیدگی ها:
1- علائم گزيدگي با افعي درد تيز و سوزاننده در محل گزش است كه در عرض 1تا5 دقيقه بعد از گزش ظاهر می‌شود.
2- از علائم گزش مار افعی تهوع و استفراغ، بی‌حسی در اطراف دهان، صورت و پوست سر و گزگز نوك انگشتان، تب و لرز، تعريق، ضعف و بی‌حالی و سرگيجه است.
3- يكي از مشخص‌ترین و مهم‌ترین علائم و نشانه‌های گزيدگي با افعی‌ها، اختلالات انعقادي خون بوده و به‌صورت خونريزي از بيني، وجود خون در خلط، خون در ادرار، خون در مدفوع، خونريزي در شكم و داخل چشم و مغز مشاهده می‌شود.
4- در هنگام مارگزیدگی قبل از انتقال مصدوم به مرکز درمانی باید بيمار را آرام كنيد و از حركات بیش‌ازحد او جلوگيري نمایيد.
5- عضو محل گزيدگي مار را بايد بی‌حرکت و هم‌سطح يا كمي پایین‌تر از سطح قلب نگه داشت.
6- بستن يك نوار محكم و پهن، چند انگشت بالاتر از محل مارگزيدگي به‌ویژه اگر محل گزيدگي در دست‌ها يا پاها باشد، ضروری است.
7- بستن نوار بالاتر از محل مارگزیدگی نبايد آن‌قدر سفت باشد كه جريان خون اندام را مختل كند. اگر ورم باعث سفت شدن نوار شد، آن را بازکنید و از محلي بالاتر ببنديد. هر 10 تا15 دقيقه، به مدت 1 دقيقه نوار را بازکرده و دوباره ببنديد. اين كار بايد تا زمان آماده شدن پادزهر ادامه يابد.
8- در مارگزيدگي بايد از سرد كردن عضو با آب سرد يا يخ خودداري كرد.
9- گزش عقرب می‌تواند منجر به بروز درد شديد در ناحيه گزش شود اما علائم تهديدكننده حيات و حوادث منجر به مرگ به‌ندرت رخ می‌دهد.
10- برخی از عقرب‌های بومی کشور ما در ناحیه خوزستان ،کرمان و کاشان بسیار خطرناک‌اند و فرد عقرب‌گزیده برای تزریق سرم ضد زهر باید به بیمارستان منتقل شود.
11- زنبور گزيدگي ممكن است در اثر نيش انواع زنبور مانند زنبورعسل و زنبور سرخ بروز نمايد.
12- اگر فرد زنبور گزیده مشكل تنفسي داشت و يا تورم شديد و سريع در محل گزش بروز كرد، بايد به پزشك مراجعه نمايد.
13- روي محل زنبور گزيدگي كمپرس سرد يا كيسه محتوي يخ قرار دهيد و به‌طور متوالي هر 15 دقيقه یک‌بار كيسه يخ را از روي پوست‌بردارید. از قرار دادن مستقيم يخ روي پوست اجتناب نمایید و از گرم كردن موضع بپرهيزيد.
14- برای پیشگیری از گزش حشرات می‌توان علاوه بر نصب توري به پنجره‌ها، پوشيدن لباس‌هاي محافظت‌كننده و آستین‌بلند در محیط‌های باز غیرشهری، از پشه‌بند و مواد حشره‌کش در شب استفاده نمود.
7 آبان: پیشگیری از مسمومیت ناشی از سوء مصرف مواد در جوانان:
1- مشكلات خانوادگي، طلاق، بيكاري، فقر و بحران‌های روحي از عوامل مستعدكننده فرد به سوءمصرف مواد می‌باشند.
2- فرآورده‌های تقلبي تمجيزك و نورجيزك، نه تنها سبب ترك اعتياد نمي شوند بلكه در اغلب آن‌ها مواد سمي و كشنده وجود دارد.
3- فرآورده‌های مخدر و اعتياد زاي "پان" یا"پراگ"برخلاف ادعاي مطرح‌شده مبني بر خوشبوکنندگی دهان و يا ترك سيگار، سبب بروز اعتياد می‌گردند.
4- آيا می‌دانید بر اساس گزارش‌های موجود مصرف حتي يك عدد قرص اكستازي، منجر به مرگ شده است.
5- سوءمصرف شیشه گرچه ظاهر فرد معتاد را سریعاً دگرگون و قابل‌شناسایی نمی‌کند، ولی اعتیاد به آن به‌مراتب خطرناک‌تر از مواد مخدر دیگر است.
6- امتحان كردن مصرف مواد در جمع دوستان و از روي كنجكاوي، آغاز حركت در مسير بی‌بازگشت اعتياد است.
7- سکته‌های قلبي و مغزي، تشنج، نارسايي كبد و كليه و تخريب سلول‌های مغزي و عضلاني از عوارض مسموميت با قرص اكستازي و شیشه می‌باشند.
8- مصرف انواع داروهاي هورموني باهدف بدن‌سازی در جوانان می‌تواند سبب بروز عوارض وخيمي مانند عقيمي، نارسايي قلبي و كبدي، كوتاهي قد و بزرگ شدن سينه در مردان و پرمويي و خشونت صدا در خانم‌ها گردد.
9- استفاده خودسرانه از فرآورده‌های قاچاق و بدون مجوز جهت بدن‌سازی و پرورش اندام در جوانان، خطر ابتلا به انواع اختلالات جسمي و رواني را براي مصرف‌کننده در بردارد.
10- هرگونه تغييرات رفتاري غیرعادی و ناگهاني مانند گوشه‌گیری، بی‌خوابی، بی‌حوصلگی، پرخاشگري، غيبت از محل كار و تحصيل، بی‌نظمی و نااميدي در فرزندان خود را جدي گرفته و در پي بررسي علت آن باشيد.
11- افزايش سطح آگاهي در مورد عوارض ويرانگر اعتياد و آموزش صحيح پيشگيري از بروز سوءمصرف مواد، اساسی‌ترین گام در مبارزه با اين بلاي خانمان‌سوز است.
دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان ایلام- معاونت غذا و دارو
واحد اطلاع رسانی داروها و سموم